Okullara Erişimde Engeller! Öğrenciler Anlattı, Çözümler Neler?

Türkiye'de engelli bireylerin eğitim hayatında karşılaştığı zorluklar, engelli öğrencilerin ve uzmanların görüşleriyle gündeme geldi. Okullara erişimde yaşanan engeller, ders materyallerine ulaşım sorunları ve sosyal hayata katılımda karşılaşılan ayrımcılıklar, engelli öğrencilerin eğitim hayatını olumsuz etkiliyor. Bu sorunlara çözüm önerileri ise Engellilerin Haklarına Erişim Platformu tarafından sunuluyor.

Erişilebilirlik Sorunları: Öğrencilerin Gözünden

Kemal ve Mihriban, Türkiye'deki engelsiz alan eksikliği nedeniyle günlük yaşamda zorluk çeken milyonlarca yurttaştan sadece ikisi. Aynı zamanda öğrenci olmaları sebebiyle okulları ve okullarının çevresinde her gün zorluklarla karşılaşıyorlar.

• Kemal: Eskişehir'de okuyan bedensel engelli bir üniversite öğrencisi. Okulunda hem koltuk değneği hem de tekerlekli sandalye ile erişim sağlamaya çalıştığını söyleyen Kemal, fakültesindeki en büyük sorunun asansörlerin sürekli bozuk olması olduğunu belirtiyor. Kampüs genelindeki yolların ve kaldırımların tekerlekli sandalye kullanımına uygun olmaması da Kemal'in karşılaştığı diğer zorluklar arasında. Ayrıca fakülte giriş kapısının engelli bir bireyin tek başına açamayacağı kadar ağır olduğunu ifade ediyor.
• Mihriban: İstanbul'da Bilgi Üniversitesi'nde okuyan görme engelli bir öğrenci. Mihriban, üniversite ve çevresinde yaşadığı sorunları fiziksel erişilebilirlik, sosyal erişilebilirlik ve akademik erişilebilirlik olmak üzere üç başlıkta sıralıyor. Kampüslerde kılavuz yolların olmaması, ofis/sınıf numaralarının Braille alfabesiyle yazılmamış olması, asansörlerde sesli geri bildirimlerin olmaması gibi fiziksel erişilebilirlik sorunlarına dikkat çekiyor. Sosyal erişilebilirlik konusunda ise öğrencilerin engelli bireyleri kabullenmekte güçlük çektiğini ve birlikte yaşama kültürünün gelişmemiş olduğunu vurguluyor. Akademik erişilebilirlik noktasında ise ders notlarının ekran okuyucularla uyumlu olmaması ve hocaların ders esnasında gösterdiği görselleri betimlememesi gibi sorunlar yaşadığını belirtiyor.

5378 Numaralı Engelliler Hakkında Kanun’un “eğitim ve öğretim” başlıklı 15. maddesinde “Hiçbir gerekçeyle engellilerin eğitim alması engellenemez. Engelliler, özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak, yaşadıkları çevrede bütünleştirilmiş ortamlarda, eşitlik temelinde, hayat boyu eğitim imkânından ayrımcılık yapılmaksızın yararlandırılır.” ibaresi bulunuyor. Ancak uygulamada bu kanunun tam olarak hayata geçmediği görülüyor.

Çözüm Önerileri: Engellilerin Haklarına Erişim Platformu'ndan

Engellilerin Haklarına Erişim Platformu Sözcüsü İçli, engellilerin okullaşma oranının genel nüfusa göre oldukça düşük olduğunu belirterek, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi'nin engellilerin eğitiminin ayrılmasını doğru bulmadığını ve bütün yurttaşlarla kapsayıcı ve bütünleştirici ortamlarda yapılmasını öngördüğünü ifade ediyor. Türkiye'de engelli öğrencilerin en büyük sorununun "erişilebilirlik" olduğunun altını çizen İçli, okul binalarına, üst katlara erişimde ciddi engeller olduğunu ve bedensel engelli bir öğrencinin okuluna ulaşıncaya kadar pek çok fiziki engelle karşılaştığını söylüyor.

İçli, çözüm önerilerini sıralarken öncelikle okul ve okul çevrelerine erişim sorununun çözülmesi gerektiğini, ihtiyaç olan yerlere rampa yapılması, uygun özelliklere sahip asansör gibi önlemler alınması ve tuvaletlerin engellilerin kullanımına uygun olması gerektiğini ifade ediyor. Ayrıca eğitim materyallerinin her engel grubunun erişimine uygun olarak üretilmesi, tablet ve bilgisayar gibi araçların devlet veya belediyelerce engellilere ücretsiz olarak sağlanması ve sistemli olarak engellilere yönelik dijital okur-yazarlık eğitimleri verilmesi gerektiğini belirtiyor.

• Okul ve okul çevrelerine erişim sorunlarının çözülmesi
• Eğitim materyallerinin her engel grubunun erişimine uygun üretilmesi
• Tablet ve bilgisayar gibi araçların ücretsiz sağlanması
• Dijital okur-yazarlık eğitimleri verilmesi

İçli, Özel Eğitim Genel Müdürlüğü’nün özel eğitim politikalarını sivil toplum örgütleri ve üniversitelerin ilgili bölümleriyle birlikte onların etkin katılımıyla oluşturulması ve uygulanmasını denetlemesi gerektiğini söylüyor. Özel eğitimden kapsayıcı eğitime geçişin gerekli önlemler alınarak aşamalı bir biçimde gerçekleştirilmesi gerektiğini ve okullarda engellilere yönelik rehberlik hizmetlerinin artırılması gerektiğini vurguluyor.

Engelli öğrencilerin eğitim hayatında karşılaştığı zorluklar ve çözüm önerileri, toplumun bu konuya daha fazla duyarlılık göstermesi gerektiğini ortaya koyuyor. Erişilebilirlik sorunlarının çözülmesi, eğitim materyallerine erişimin kolaylaştırılması ve sosyal hayata katılımın desteklenmesi, engelli öğrencilerin eşit fırsatlara sahip olmasını sağlayacaktır. Bu sayede engelli öğrenciler, potansiyellerini tam olarak gerçekleştirebilecek ve topluma daha fazla katkı sağlayabilecektir.