Dijital Çağda Bilgi Ekolojisi: Bilmenin Yeni Biçimleri
Dijital mecralar, bilgi yayım süreçlerinin hızla ilerlediği pürüzsüz otobanlara dönüşmüş durumda. Ancak bu iletişim şeklinin bilgiyi demokratikleştirdiği veya diyalog ortamı yarattığı söylenemez. Günümüzde bilgi, monokültürün etkisi altında tek tip bir forma bürünüyor ve farklı bilme biçimleri giderek marjinalleşiyor.
Monokültürün Bilgi Üzerindeki Etkileri
Monokültür, tarımdan ödünç alınmış bir terim olarak, tek tip bir kültürün hakimiyetini ifade eder. Bu kavram, bilgi üretim süreçlerinde de kendini gösteriyor. Tek tip bilgi sistemleri, yerel ve geleneksel bilgi türlerini dışlayarak, bilgi çeşitliliğini azaltıyor. Bu durum, bilgi soykırımı (epistemicide) kavramını gündeme getiriyor. Boaventura de Sousa Santos, bu kavramı, Batı merkezli bilgi sistemlerinin küresel ölçekte bir tekel oluşturması ve yerel bilgileri marjinalleştirmesi olarak açıklıyor.
- Monokültür, bilgi çeşitliliğini tehdit ediyor.
- Bilgi soykırımı, yerel bilgilerin yok edilmesine yol açıyor.
- Dijitalleşme, bilgiye erişimi kolaylaştırsa da diyalog ortamını zayıflatıyor.
Bilgi Ekolojisi ve Dialogo de Saberes
Santos, bilgi ekolojisi kavramını öne sürerek, farklı bilgi türlerinin bir arada var olmasını savunuyor. Bu yaklaşım, Dialogo de Saberes adıyla bilinen bir yönteme dönüşmüş durumda. Bu yöntem, yok sayılan halklar ve bilgi türleri arasında bir diyalog kurmayı amaçlıyor. Bu diyalog, doğanın metalaştırılmasını ve dünyanın ekonomizasyonunu sorgulayan söylemlerin ortaya çıkmasını sağlıyor.
Günümüzde akademi de bu monokültürel yapıdan etkileniyor. Akademik işleyiş, merkezin dışındaki bilgi türlerini yalnızca bir araştırma nesnesi olarak görüyor. Bu durum, bilgi üretim süreçlerinin sınırlı kalmasına neden oluyor. Ancak, yaşayan laboratuvar gibi yeni metodolojiler, bu yalıtılmışlığı aşmaya çalışıyor.
Sonuç olarak, bilgi ekolojisi ve Dialogo de Saberes gibi yaklaşımlar, bilgi üretim süreçlerini daha kapsayıcı hale getirmeyi hedefliyor. Bu sayede, farklı bilme biçimleri yeniden değer kazanabilir ve bilgi monokültürünün etkileri azaltılabilir.
